ฟื้นฟูกิจการ SME ในไทย: ทางเลือกก่อนยื่นล้มละลาย

จุดประสงค์ของบทความนี้คือช่วยเจ้าของกิจการและผู้บริหาร SME เข้าใจทางเลือก "ฟื้นฟูกิจการ" ก่อนต้องเผชิญกระบวนการล้มละลายอย่างเป็นทางการ โดยเน้นทั้งมุมมองกฎหมายและมุมการเงินที่ลงมือทำได้จริง เหมาะกับผู้ประกอบการที่เริ่มมีปัญหาสภาพคล่องจนกังวลว่าธุรกิจอาจไปต่อไม่ได้หรือถูกเจ้าหนี้ฟ้องบังคับคดี

ความแตกต่างระหว่างการปรับโครงสร้างหนี้กับการล้มละลายตามกฎหมายไทยคืออะไร?

โดยสรุป การปรับโครงสร้างหนี้เป็นกระบวนการ "ช่วยให้ธุรกิจอยู่รอด" ผ่านการเจรจาและปรับเงื่อนไขหนี้ ส่วนการล้มละลายเป็นกระบวนการ "ปิดบัญชี" เมื่อศาลเห็นว่าลูกหนี้ไม่สามารถชำระหนี้ได้จริง ฟื้นฟูไม่ได้ และต้องนำทรัพย์สินมาขายชำระหนี้ให้เจ้าหนี้ตามลำดับกฎหมายกำหนด

สำหรับ SME ในไทย กฎหมายหลักที่เกี่ยวข้องคือ พระราชบัญญัติล้มละลาย ซึ่งมีทั้งบทบัญญัติเกี่ยวกับ "การล้มละลาย" และ "การฟื้นฟูกิจการของลูกหนี้" การปรับโครงสร้างหนี้อาจทำได้ 2 ทางหลักคือ

• ปรับโครงสร้างหนี้แบบนอกศาล ผ่านการเจรจากับธนาคารหรือเจ้าหนี้รายอื่น โดยยังไม่เข้าสู่ศาลล้มละลาย
• ฟื้นฟูกิจการภายใต้ศาลล้มละลายกลาง เมื่อยื่นคำร้องและศาลมีคำสั่งให้ฟื้นฟูกิจการอย่างเป็นทางการ

ในทางปฏิบัติ เป้าหมายของ SME ส่วนใหญ่คือ "หลีกเลี่ยงการล้มละลาย" และใช้การฟื้นฟูกิจการเป็นสะพานเชื่อมให้ปรับตัวทัน เพื่อลดภาระหนี้ โดยเฉพาะในช่วงที่กระแสเงินสดติดขัดจากปัจจัยภายนอก เช่น ภาวะเศรษฐกิจหรือโควิดที่ผ่านมา

คำถามติดตามที่พบบ่อย

• ถ้าธุรกิจขาดทุนต่อเนื่องหลายปี ยังมีสิทธิยื่นฟื้นฟูได้หรือไม่?
• การถูกฟ้องบังคับคดีหรืออายัดบัญชี มีผลอย่างไรต่อทางเลือกฟื้นฟู?
• ควรเจรจาปรับโครงสร้างหนี้ก่อน หรือยื่นฟื้นฟูกิจการต่อศาลเลยดีกว่า?

กระบวนการเจรจาหนี้กับเจ้าหนี้และข้อเสนอแผนฟื้นฟูกิจการทำอย่างไร?

การเจรจาหนี้ที่มีประสิทธิภาพต้องเริ่มจากการรู้ "ตัวเลขจริง" ของธุรกิจและเตรียมข้อเสนอที่เป็นไปได้ ไม่ใช่ขอผัดผ่อนลอย ๆ SME ควรจัดทำแผนฟื้นฟูเบื้องต้น แสดงกระแสเงินสด แผนลดค่าใช้จ่าย และขอปรับโครงสร้างหนี้อย่างมีเหตุผล เพื่อให้เจ้าหนี้เชื่อว่ายอมยืดหนี้แล้วจะได้เงินคืนมากกว่าปล่อยให้คดีบานปลาย

1) เตรียมข้อมูลธุรกิจและสถานะหนี้

ก่อนเจรจา ต้องรู้ชัดว่าธุรกิจอยู่ตรงไหน ขาดทุนเพราะอะไร และมีหนี้อะไรบ้าง การเตรียมข้อมูลชัดเจนจะช่วยสร้างความน่าเชื่อถือในการคุยกับเจ้าหนี้ และทำให้ทนายความหรือที่ปรึกษาช่วยออกแบบโครงสร้างหนี้ที่เหมาะสมได้ง่ายขึ้น

• สรุปรายการหนี้ทั้งหมด: เจ้าหนี้แต่ละราย ยอดคงค้าง ดอกเบี้ย เงื่อนไขผิดนัด
• งบการเงิน 2-3 ปีย้อนหลัง (ถ้ามี) พร้อมงบกระแสเงินสดปัจจุบัน
• รายการทรัพย์สินที่มี (อาคาร ที่ดิน เครื่องจักร รถยนต์ สินค้าคงคลัง ลูกหนี้การค้า)
• อธิบายสาเหตุปัญหาสภาพคล่อง เช่น รายได้หาย ลูกค้าหลักหาย ต้นทุนเพิ่ม

2) รูปแบบข้อเสนอปรับโครงสร้างหนี้ที่ SME ใช้ได้บ่อย

ข้อเสนอที่ดีต้องตั้งอยู่บนความสามารถในการชำระหนี้จริงของธุรกิจ และสร้าง win-win ระหว่างลูกหนี้-เจ้าหนี้ ไม่ใช่แค่ "ขอลดให้เยอะที่สุด" โดยไม่แสดงแผนว่าธุรกิจจะกลับมามีกำไรได้อย่างไร

• ยืดระยะเวลาผ่อนชำระ ทำให้ค่างวดต่อเดือนลดลง เหมาะกับธุรกิจที่ยังมีรายได้สม่ำเสมอแต่ไม่พอจ่ายค่างวดเดิม
• พักเงินต้น ชำระเฉพาะดอกเบี้ยชั่วคราว ระหว่างรอรายได้กลับมา เช่น ระยะเวลา 6-12 เดือน
• ลดดอกเบี้ยหรือยกดอกเบี้ยค้างบางส่วน เพื่อให้ยอดรวมที่ต้องจ่ายในอนาคตอยู่ในระดับที่เป็นไปได้
• แปลงหนี้เป็นทุน (Debt-to-Equity) ในบางกรณีที่เจ้าหนี้ยอมเข้ามาถือหุ้นในธุรกิจแลกกับการลดหนี้
• ปรับโครงสร้างหลักประกัน เช่น ขายทรัพย์สินบางส่วนไปปิดหนี้ แล้วเปลี่ยนมาใช้ทรัพย์อื่นเป็นหลักประกันแทน

3) ขั้นตอนการเจรจากับเจ้าหนี้แบบเป็นระบบ

การเจรจาหนี้ที่มีโอกาสสำเร็จสูง มักใช้กระบวนการที่ชัดเจนและมีตัวแทน (เช่น ทนายความหรือที่ปรึกษาฟื้นฟู) ช่วยสื่อสารอย่างมืออาชีพ ลดอารมณ์และความตึงเครียดระหว่างคู่กรณี

1. ประชุมภายในเพื่อกำหนด "ข้อเสนอขั้นต่ำ-สูงสุด" ที่ธุรกิจรับได้
2. ให้ทนายความหรือกรรมการผู้มีอำนาจส่งหนังสือแสดงเจตนาปรับโครงสร้างหนี้
3. ส่งข้อมูลการเงินและแผนฟื้นฟูเบื้องต้นให้เจ้าหนี้พิจารณาก่อนนัดคุย
4. เข้าประชุมเจรจา อาจต้องคุยหลายรอบ ปรับรายละเอียดตาม Feedback ของเจ้าหนี้
5. เมื่อได้ข้อยุติ ทำเป็นข้อตกลงเป็นลายลักษณ์อักษร หรือทำสัญญาปรับโครงสร้างหนี้ใหม่

คำถามติดตามที่พบบ่อย

• ควรให้ทนายความเข้าร่วมทุกการประชุมเจรจาหรือไม่?
• ถ้ามีเจ้าหนี้หลายรายที่เห็นไม่ตรงกัน จะจัดการอย่างไร?
• ต้องกลัวไหมว่าการเปิดข้อมูลการเงินทั้งหมดให้เจ้าหนี้จะย้อนมาทำร้ายเรา?

เอกสารการเงินและกฎหมายที่ต้องเตรียมสำหรับทนายความและการฟื้นฟูกิจการ

ยิ่งเตรียมเอกสารครบตั้งแต่ต้น ทนายความและที่ปรึกษายิ่งสามารถวิเคราะห์ทางเลือก ฟื้นฟู และเจรจาได้เร็วและแม่นยำขึ้น เอกสารสำคัญไม่ได้มีแค่งบการเงิน แต่รวมถึงสัญญากู้ หลักประกัน และเอกสารสิทธิในทรัพย์สินต่าง ๆ ด้วย

1) เอกสารการเงินหลักที่ควรมี

สำหรับ SME หลายราย งบการเงินอาจไม่ได้ถูกจัดทำอย่างสม่ำเสมอ แต่ในการฟื้นฟูกิจการ ควรพยายามรวบรวมข้อมูลเท่าที่ทำได้ เพื่อใช้สร้างภาพรวมสถานะการเงินที่ชัดเจน

• งบการเงินตรวจสอบหรืออย่างน้อยงบภายใน 2-3 ปีล่าสุด
• สรุปรายรับ-รายจ่ายรายเดือนย้อนหลัง 6-12 เดือน
• รายการหนี้สินทั้งหมด: แบ่งตามเจ้าหนี้ ประเภทหนี้ (เงินกู้, บัตรเครดิต, เจ้าหนี้การค้า)
• รายการลูกหนี้การค้า: ใครค้างชำระเราอยู่เท่าไร และจ่ายช้าแค่ไหน
• รายการทรัพย์สิน: พร้อมมูลค่าประเมินโดยประมาณ เช่น ที่ดิน อาคาร เครื่องจักร รถ และสต๊อกสินค้า

2) เอกสารกฎหมายและสัญญาที่เกี่ยวข้อง

นอกจากตัวเลข ทนายความจำเป็นต้องเห็นข้อผูกพันตามกฎหมายที่ธุรกิจมีอยู่ เพื่อประเมินความเสี่ยงในแต่ละสัญญา และดูว่าสัญญาใดควรเจรจาแก้ไขก่อน

• หนังสือสัญญากู้ยืม เงินกู้ ธนาคาร และสถาบันการเงินอื่น ๆ ทั้งฉบับ
• สัญญาเช่าซื้อ สัญญาเช่าทรัพย์ สัญญาจำนอง/จำนำ/หลักประกันธุรกิจ
• เอกสารที่เกี่ยวข้องกับคำฟ้อง คำพิพากษา หนังสือทวงถาม หรือคำบังคับคดี (ถ้ามี)
• หนังสือรับรองนิติบุคคล รายชื่อผู้ถือหุ้น หนังสือบริคณห์สนธิ ข้อบังคับบริษัท
• สัญญาสำคัญกับคู่ค้าหลัก เช่น สัญญาซัพพลายเออร์ สัญญาตัวแทนจำหน่าย

3) Checklist สั้น ๆ ก่อนพบทนายความฟื้นฟูกิจการ

การเตรียมตัวที่ดีช่วยประหยัดเวลาค่าที่ปรึกษา และทำให้การให้คำแนะนำมีคุณภาพมากขึ้น ลองใช้ Checklist นี้เป็นแนวทางเบื้องต้นได้

• รวบรวม Statement ธนาคารทุกบัญชี 6-12 เดือนล่าสุด
• จัดทำรายชื่อเจ้าหนี้ทั้งหมด พร้อมเบอร์ติดต่อและยอดหนี้
• เตรียมสำเนาสัญญากู้/เอกสารหลักประกันทั้งหมดที่มี
• สรุปปัญหาหลักของธุรกิจเป็นข้อ ๆ (เช่น ยอดขายตก, คู่ค้าหลักเลิกสั่ง, ต้นทุนพุ่ง)
• เตรียมคำถามที่กังวล เช่น ความเสี่ยงส่วนตัวของกรรมการ บ้านหรือทรัพย์สินส่วนตัวจะถูกยึดไหม

คำถามติดตามที่พบบ่อย

• ถ้าไม่มีงบการเงินตรวจสอบเลย ทนายความยังช่วยได้หรือไม่?
• จำเป็นต้องเปิดเผยทรัพย์สินส่วนตัวทั้งหมดให้ทนายความรู้หรือไม่?
• เอกสารใดที่มัก "หาย" หรือหาไม่เจอ แล้วส่งผลเสียต่อการฟื้นฟูมากที่สุด?

บทบาทของศาลและผู้ทำแผนฟื้นฟูกิจการ (Restructuring Advisor) ในไทย

เมื่อการฟื้นฟูกิจการเข้าสู่กระบวนการตามกฎหมาย ศาลล้มละลายกลางจะเป็นผู้พิจารณาว่าธุรกิจมีศักยภาพในการฟื้นฟูหรือไม่ และแต่งตั้งผู้ทำแผนหรือผู้บริหารแผนมาดำเนินการแทนหรือร่วมกับผู้บริหารเดิม ในขณะที่ที่ปรึกษาฟื้นฟูเอกชนมักเข้ามาช่วยตั้งแต่ก่อนถึงศาล เพื่อออกแบบกลยุทธ์และแผนการเงิน

1) บทบาทของศาลล้มละลายกลางในคดีฟื้นฟูกิจการ

หากเจรจานอกศาลไม่สำเร็จ หรือหนี้มีขนาดใหญ่และเจ้าหนี้หลายราย การยื่นคำร้องฟื้นฟูกิจการต่อศาลล้มละลายกลางอาจเป็นทางเลือกที่เหมาะสม ศาลจะใช้ดุลยพินิจว่าธุรกิจยังมีโอกาสฟื้นหรือไม่ ก่อนมีคำสั่งให้ฟื้นฟูกิจการ

• รับคำร้องฟื้นฟูกิจการจากลูกหนี้หรือเจ้าหนี้ที่เข้าเงื่อนไขตามกฎหมาย
• พิจารณาว่าลูกหนี้อยู่ในภาวะไม่สามารถชำระหนี้ได้ แต่ยังมีโอกาสฟื้นฟู
• หากเห็นสมควร มีคำสั่งให้ฟื้นฟูกิจการ และแต่งตั้งผู้ทำแผน
• พิจารณาและรับรองแผนฟื้นฟูกิจการที่เจ้าหนี้ลงมติอนุมัติ

ข้อมูลเกี่ยวกับศาลล้มละลายสามารถดูได้จากเว็บไซต์ของ ศาลยุติธรรม หรือ ศาลล้มละลายกลาง ซึ่งมักมีคู่มือประชาชนและแบบฟอร์มที่เกี่ยวข้องกับคดีล้มละลายและฟื้นฟูกิจการให้ศึกษาเบื้องต้นได้

2) ผู้ทำแผนและผู้บริหารแผน (Plan Preparer / Plan Administrator)

เมื่อศาลมีคำสั่งให้ฟื้นฟูกิจการ ศาลจะตั้ง "ผู้ทำแผน" ขึ้นมาจัดทำรายละเอียดแผนฟื้นฟู และเมื่อแผนได้รับอนุมัติ อาจแต่งตั้ง "ผู้บริหารแผน" มาบริหารธุรกิจตามแผนที่วางไว้ ซึ่งอาจเป็นบุคคลเดียวกันหรือคนละชุดก็ได้

• รวบรวมข้อมูลทรัพย์สิน หนี้สิน และศักยภาพการทำกำไรของกิจการ
• ออกแบบแผนปรับโครงสร้างหนี้ เช่น การยืดหนี้ ลดหนี้ หรือขายทรัพย์สินบางส่วน
• วางแผนธุรกิจใหม่ (Business Turnaround) เช่น ปรับโมเดลธุรกิจ ลดสาขา ตัดธุรกิจขาดทุน
• รายงานความคืบหน้าแผนให้เจ้าหนี้และศาลทราบตามระยะเวลา

3) ที่ปรึกษาฟื้นฟูกิจการเอกชน (Restructuring Advisor)

ในทางปฏิบัติ SME หลายรายจะเริ่มทำงานกับที่ปรึกษาฟื้นฟูกิจการเอกชนหรือทีมทนายความก่อนยื่นเรื่องต่อศาล โดยที่ปรึกษาจะช่วย "เตรียมตัว" ให้ธุรกิจทั้งในแง่ข้อมูลและกลยุทธ์ เพื่อให้การเข้าสู่ศาล (ถ้าจำเป็น) มีโอกาสสำเร็จมากขึ้น

• ประเมินสถานะธุรกิจและวิเคราะห์ว่าควรเลือกฟื้นฟูแบบใด (นอกศาลหรือในศาล)
• ช่วยออกแบบข้อเสนอเจรจาหนี้กับเจ้าหนี้รายสำคัญ
• จัดทำร่างแผนฟื้นฟูเบื้องต้น และจำลองกระแสเงินสดในอนาคต
• ให้คำแนะนำด้านกฎหมายควบคู่ด้านการเงิน เพื่อปกป้องสิทธิของผู้ถือหุ้นและกรรมการ

คำถามติดตามที่พบบ่อย

• SME ขนาดเล็กจำเป็นต้องเข้าสู่ศาลล้มละลายกลางไหม หรือพอเจรจานอกศาล?
• ผู้ทำแผนจะเข้ามาแทนที่กรรมการเดิมทั้งหมดหรือไม่?
• เจ้าของกิจการยังมีสิทธิร่วมตัดสินใจเชิงกลยุทธ์หลังเข้าสู่แผนฟื้นฟูหรือไม่?

คำแนะนำปฏิบัติสำหรับการประหยัดค่าใช้จ่ายและรักษาการดำเนินธุรกิจระหว่างฟื้นฟู

ช่วงฟื้นฟูกิจการเป็นช่วงเปราะบาง ธุรกิจต้องเดินต่อให้ได้โดยใช้เงินสดอย่างระมัดระวัง ขณะเดียวกันต้องรักษาลูกค้าและทีมงานหลักเอาไว้ คำแนะนำเชิงปฏิบัติบางส่วนสามารถเริ่มทำได้ทันที แม้จะยังไม่ได้ยื่นคำร้องหรือเริ่มเจรจากับเจ้าหนี้อย่างเป็นทางการ

1) จัดการกระแสเงินสดแบบ "Cash is King"

ในภาวะฟื้นฟู เป้าหมายไม่ใช่ "กำไรบัญชี" แต่คือ "กระแสเงินสดจริง" ที่ทำให้ธุรกิจอยู่รอด การทำ Cash Flow รายสัปดาห์หรือรายเดือนอย่างเข้มข้นจึงสำคัญกว่าปกติ

• จัดลำดับความสำคัญของการจ่ายเงิน: เงินเดือนทีมหลัก, ค่าเช่า/ค่าสาธารณูปโภค, วัตถุดิบสำคัญ
• เลื่อนหรือขอผัดผ่อนค่าใช้จ่ายที่เจรจาได้ เช่น ค่าเช่าพื้นที่บางส่วน, ค่าใช้จ่ายไม่จำเป็น
• เร่งเก็บเงินจากลูกหนี้การค้า เสนอส่วนลดเล็กน้อยเพื่อแลกกับการชำระเร็ว
• หยุดการลงทุนใหม่ที่ไม่จำเป็น จนกว่าธุรกิจจะผ่านจุดวิกฤติ

2) ปรับโครงสร้างต้นทุนและโมเดลธุรกิจ

หลายกิจการที่ผ่านการฟื้นฟูสำเร็จ มักไม่ใช่เพราะ "รอดหนี้" อย่างเดียว แต่เพราะใช้โอกาสนี้ในการปรับโครงสร้างธุรกิจให้เหมาะกับตลาดปัจจุบันมากขึ้น

• ทบทวนสินค้าหรือบริการที่ขาดทุนและพิจารณายุติ หรือลดความสำคัญลง
• ต่อรองเงื่อนไขกับซัพพลายเออร์รายหลัก เช่น ปรับปริมาณขั้นต่ำ ยืดเครดิตเทอม
• พิจารณาใช้ Outsource หรือฟรีแลนซ์ในงานที่ไม่ใช่ Core Business
• สำรวจช่องทางรายได้ใหม่ เช่น ออนไลน์ หรือคู่ค้ารายใหม่ เพื่อลดการพึ่งพาลูกค้ารายใหญ่รายเดียว

3) ควบคุมค่าใช้จ่ายทางกฎหมายและที่ปรึกษา

ค่าใช้จ่ายด้านกฎหมายและที่ปรึกษาเป็นสิ่งจำเป็นแต่ควรบริหารอย่างมีแผน SME สามารถควบคุมค่าใช้จ่ายส่วนนี้ได้ หากเตรียมข้อมูลเองให้มาก และตกลงขอบเขตงานกับทนายความให้ชัดเจนตั้งแต่ต้น

• เตรียมเอกสารและข้อมูลให้ครบ เพื่อลดเวลาที่ทนายต้องมานั่งตามข้อมูลย้อนหลัง
• สอบถามรูปแบบคิดค่าบริการให้ชัดเจน เช่น คิดเป็นรายชั่วโมง รายโครงการ หรือแบบเหมาจ่าย
• แบ่งงานเป็นเฟส เช่น เฟสประเมินสถานะและแผนเบื้องต้น, เฟสเจรจานอกศาล, เฟสดำเนินคดี (ถ้าจำเป็น)
• เลือกทีมที่มีประสบการณ์ด้านฟื้นฟูกิจการ SME โดยเฉพาะ ไม่ใช่เฉพาะทนายคดีแพ่งทั่วไป

คำถามติดตามที่พบบ่อย

• ควรเปิดเผยสถานะการฟื้นฟูต่อพนักงานและคู่ค้าแค่ไหน?
• จำเป็นไหมต้องลดคน หรือมีทางเลือกอื่นในการลดต้นทุน?
• จะรู้ได้อย่างไรว่าค่าใช้จ่ายด้านกฎหมายที่จ่ายอยู่ "สมเหตุสมผล" กับขนาดธุรกิจ?

ความเข้าใจผิดที่พบบ่อยเกี่ยวกับฟื้นฟูกิจการ SME ในไทย

มีความเชื่อผิด ๆ หลายประการที่ทำให้ SME เข้ากระบวนการฟื้นฟูช้าเกินไป หรือเลือกใช้เครื่องมือไม่ถูกต้อง การเข้าใจข้อเท็จจริงตามกฎหมายและแนวปฏิบัติจริง จะช่วยให้ตัดสินใจได้ดีขึ้นและปกป้องธุรกิจได้มากกว่าเดิม

• เข้าใจผิดว่า "ฟื้นฟูกิจการ = ล้มละลายแล้ว"
  แท้จริงแล้ว การฟื้นฟูกิจการเป็นเครื่องมือ "ก่อน" หรือ "แทน" การล้มละลายในหลายกรณี หากเริ่มใช้ตั้งแต่ยังพอมีศักยภาพปรับตัว ธุรกิจสามารถรอดและกลับมามีกำไรได้ โดยไม่ต้องถูกพิพากษาล้มละลาย
• เชื่อว่าภาระหนี้ "หายหมด" เมื่อเข้าสู่ฟื้นฟู
  กระบวนการฟื้นฟูไม่ใช่การลบหนี้ แต่เป็นการจัดโครงสร้างหนี้ใหม่ เช่น ลดบางส่วน ยืดระยะเวลา ปรับดอกเบี้ย เพื่อให้ลูกหนี้สามารถชำระได้จริง หากไม่ทำตามแผน เจ้าหนี้ยังคงมีสิทธิใช้มาตรการตามกฎหมายต่อไป
• คิดว่าธุรกิจเล็กเกินไป ฟื้นฟูไม่ได้
  แม้เงื่อนไขการยื่นฟื้นฟูกิจการในศาลจะมีเกณฑ์จำนวนหนี้ขั้นต่ำ แต่ในทางปฏิบัติ SME ขนาดเล็กยังสามารถใช้การเจรจาปรับโครงสร้างหนี้นอกศาล และใช้บริการที่ปรึกษาฟื้นฟูเพื่อออกแบบทางออกที่เหมาะสมกับขนาดธุรกิจของตนได้

FAQ: คำถามที่ SME มักถามเกี่ยวกับฟื้นฟูกิจการและปรับโครงสร้างหนี้

การเจรจาปรับโครงสร้างหนี้กับธนาคารจะกระทบเครดิตในอนาคตหรือไม่?

โดยทั่วไป การขอปรับโครงสร้างหนี้ย่อมมีผลต่อประวัติสินเชื่อ แต่ยังดีกว่าปล่อยให้หนี้เสียเข้าสู่กระบวนการฟ้องร้องและบังคับคดี ธนาคารหลายแห่งมองว่าลูกหนี้ที่ "กล้าเจรจาและทำตามแผน" มีความรับผิดชอบและมีโอกาสฟื้นมากกว่าลูกหนี้ที่นิ่งเฉยหรือหนีหนี้

ถ้าผม/ดิฉันเป็นกรรมการบริษัท จะมีความเสี่ยงส่วนตัวอะไรบ้างเมื่อธุรกิจเข้าสู่ภาวะวิกฤติ?

หากหนี้ส่วนใหญ่เป็นหนี้ของบริษัทที่มีนิติบุคคลแยกต่างหาก กรรมการจะรับผิดส่วนใหญ่ในฐานะตัวแทน หากไม่ได้มีการค้ำประกันส่วนบุคคลหรือทำการทุจริต อย่างไรก็ดี ในทางปฏิบัติ SME มักมีการค้ำประกันส่วนตัวกับธนาคาร ทำให้ทรัพย์สินส่วนตัวอาจได้รับผลกระทบ จึงควรให้ทนายความตรวจสอบเอกสารค้ำประกันทุกฉบับ

การฟื้นฟูกิจการใช้เวลานานแค่ไหน?

ถ้าเป็นการเจรจานอกศาล อาจใช้เวลาไม่กี่เดือนขึ้นกับจำนวนเจ้าหนี้และความซับซ้อนของหนี้ ส่วนการฟื้นฟูภายใต้คำสั่งศาลมักกินเวลาหลายปี เพราะต้องจัดทำแผน เสนอให้เจ้าหนี้ลงมติ และดำเนินการตามแผนพร้อมรายงานต่อศาลตามระยะเวลา

ควรหยุดจ่ายเจ้าหนี้ทั้งหมดก่อนแล้วค่อยเจรจาหรือไม่?

การหยุดจ่ายทันทีโดยไม่สื่อสารอาจทำให้ความสัมพันธ์กับเจ้าหนี้เสียหายและถูกดำเนินคดีเร็วขึ้น โดยทั่วไปควรจัดลำดับความสำคัญของการจ่าย และรีบแจ้งเจ้าหนี้รายสำคัญถึงปัญหา พร้อมขอเจรจาปรับเงื่อนไขโดยเร็ว ไม่ควรปล่อยให้เจ้าหนี้รู้จากการค้างชำระอย่างเดียว

จำเป็นต้องจ้างที่ปรึกษาการเงินเพิ่มเติม นอกเหนือจากทนายความหรือไม่?

ขึ้นอยู่กับความซับซ้อนของธุรกิจ หากโครงสร้างหนี้และกระแสเงินสดไม่ซับซ้อน ทนายความที่คุ้นเคยงานฟื้นฟูกิจการ SME อาจเพียงพอ แต่ถ้ามีหนี้หลายชั้น หลายสกุลเงิน หรือต้องออกแบบแผนธุรกิจใหม่อย่างลึก ควรมีที่ปรึกษาด้านการเงินหรือที่ปรึกษาธุรกิจร่วมทีมด้วย

เมื่อไหร่ควรจ้างทนายความฟื้นฟูกิจการ?

หากคุณเริ่มรู้สึกว่าจ่ายดอกเบี้ยไม่ไหว มีเจ้าหนี้เริ่มทวงถามอย่างจริงจัง หรือได้รับหนังสือทวงถาม/คำฟ้อง นั่นคือสัญญาณชัดเจนว่าควรพบทนายความที่มีประสบการณ์ด้านฟื้นฟูกิจการ SME โดยไม่ต้องรอให้ถูกบังคับคดีหรือมีคำฟ้องล้มละลายก่อน

• เมื่อเริ่มมีการค้างชำระเกิน 3 เดือนต่อเนื่องกับธนาคารหรือเจ้าหนี้รายสำคัญ
• เมื่อได้รับหนังสือทวงถามจากฝ่ายกฎหมายหรือแจ้งเตือนจะฟ้องร้อง
• เมื่อพบว่าธุรกิจต้อง "หยิบเงินส่วนตัวของเจ้าของ" มาช่วยหมุนอย่างต่อเนื่อง
• เมื่อมีเจ้าหนี้หลายรายและยอดหนี้รวมสูงจนไม่รู้จะเจรจากับใครก่อน

ทนายความที่เข้าใจทั้งกฎหมายล้มละลายและการฟื้นฟูกิจการจะช่วยคุณประเมินสถานการณ์ว่า ควรเริ่มจากการเจรจานอกศาล ปรับโครงสร้างหนี้แบบไม่เป็นทางการ หรือควรเตรียมตัวเข้าสู่กระบวนการศาลล้มละลายกลาง รวมถึงช่วยปกป้องสิทธิส่วนตัวของกรรมการและผู้ถือหุ้นให้มากที่สุดเท่าที่กฎหมายเปิดช่อง

ขั้นตอนต่อไปหากคุณกำลังพิจารณาฟื้นฟูกิจการ SME

ถ้าคุณอ่านมาถึงตรงนี้ แสดงว่าคุณกำลังเผชิญสถานการณ์ที่ไม่ง่าย และต้องตัดสินใจเรื่องสำคัญเกี่ยวกับอนาคตของธุรกิจ ขั้นตอนต่อไปควรเป็นการเปลี่ยน "ความกังวล" ให้เป็น "แผนปฏิบัติ" ที่เป็นรูปธรรม

1. รวบรวมข้อมูลพื้นฐาน ตาม Checklist ในบทความนี้ภายใน 1-2 สัปดาห์
2. นัดพบมืออาชีพ เช่น ทนายความด้านฟื้นฟูกิจการ SME พร้อมนำข้อมูลไปให้ประเมิน
3. กำหนดกลยุทธ์ ว่าจะเริ่มจากเจรจานอกศาลกับเจ้าหนี้รายใดก่อน และวาง Timeline ชัดเจน
4. สื่อสารภายใน กับหุ้นส่วนและทีมหลักให้เข้าใจสถานการณ์และเป้าหมายการฟื้นฟู
5. ทบทวนและปรับแผน อย่างสม่ำเสมอ ตามผลการเจรจาและสถานการณ์ตลาดที่เปลี่ยนไป

การฟื้นฟูกิจการไม่ใช่เรื่องง่าย แต่ก็ไม่ใช่เรื่องเป็นไปไม่ได้ สำหรับ SME จำนวนไม่น้อย การยอมรับปัญหาตั้งแต่เนิ่น ๆ และขอความช่วยเหลือจากผู้เชี่ยวชาญ คือจุดเริ่มต้นของการกลับมาแข็งแรงกว่าเดิม หากคุณพร้อมจะเริ่มก้าวแรก การพูดคุยกับทนายความที่คุ้นเคยงานฟื้นฟูกิจการในไทยจะช่วยให้ภาพทุกอย่างชัดเจนขึ้นอย่างมาก