ทำสัญญาธุรกิจอย่างไรไม่เสียเปรียบ ใน Thailand มีอะไรต้องระวัง

ร่างสัญญาธุรกิจในไทยคืออะไร และทำไมจึงสำคัญต่อการป้องกันความเสี่ยง?

ร่างสัญญาธุรกิจในไทยคือการกำหนดข้อตกลงเป็นลายลักษณ์อักษรระหว่างคู่สัญญา เพื่อกำหนดสิทธิ หน้าที่ ความรับผิด และวิธีจัดการเมื่อมีปัญหา ตามกฎหมายไทย (โดยเฉพาะประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์) สัญญาที่ชัดเจนจะช่วยป้องกันข้อพิพาท ลดความเสี่ยงทางการเงิน และเพิ่มโอกาสบังคับใช้สิทธิได้จริงเมื่อเกิดปัญหา. สำหรับธุรกิจ B2B สัญญาที่ดีจึงไม่ใช่แค่เอกสารประกอบการขาย แต่เป็น "เครื่องมือบริหารความเสี่ยง" ที่สำคัญมาก.

การร่างสัญญาธุรกิจในไทยควรคำนึงถึงทั้งข้อกำหนดตามกฎหมายและบริบทการทำธุรกิจจริง เช่น ความน่าเชื่อถือของคู่ค้า โครงสร้างการชำระเงิน ความเสี่ยงในการส่งมอบสินค้า/บริการ และการบังคับใช้สิทธิในศาลไทย. สำหรับธุรกิจที่ทำงานกับคู่ค้าต่างชาติ ยังอาจต้องคิดถึงการเลือกกฎหมายที่ใช้บังคับ (governing law clause) และเขตอำนาจศาล หรืออนุญาโตตุลาการควบคู่ไปด้วย.

ข้อกำหนดพื้นฐานที่ต้องมีในสัญญาเชิงพาณิชย์ไทยมีอะไรบ้าง?

ข้อกำหนดพื้นฐานของสัญญาเชิงพาณิชย์ไทยควรตอบให้ครบว่า "ใคร - ทำอะไร - เมื่อไหร่ - ที่ไหน - อย่างไร - และหากไม่ทำหรือทำผิดจะเกิดอะไรขึ้น". โดยทั่วไปโครงสร้างสัญญาธุรกิจที่ดีจะมีส่วนสำคัญ เช่น ข้อมูลคู่สัญญา วัตถุประสงค์และขอบเขตงาน ราคาและเงื่อนไขการชำระเงิน ระยะเวลาสัญญา สิทธิในทรัพย์สินทางปัญญา การรักษาความลับ และข้อกำหนดกรณีผิดสัญญา. การเขียนให้ชัดในทุกส่วนช่วยลดการตีความต่างกันและลดโอกาสเกิดข้อพิพาทในอนาคต.

สำหรับกฎหมายไทย สัญญาอาจทำเป็นหนังสือหรือไม่ก็ได้ในหลายกรณี แต่ในบริบทธุรกิจ การทำเป็นลายลักษณ์อักษรอย่างชัดเจนจะช่วยพิสูจน์ข้อเท็จจริงได้ดีหากเกิดข้อพิพาทและต้องขึ้นศาล. นอกจากนี้ บางสัญญามีข้อกำหนดพิเศษ เช่น ต้องปิดอากรแสตมป์ หรือต้องจดทะเบียนกับหน่วยงานรัฐ ธุรกิจจึงควรตรวจสอบให้ครบถ้วนตั้งแต่ก่อนลงนาม.

คำถามติดตามที่ควรถามต่อ

• สัญญาธุรกิจประเภทใดในไทยที่ควรให้ทนายช่วยร่างตั้งแต่ต้นมากที่สุด (เช่น สัญญาร่วมลงทุน สัญญา JV)?
• มีเงื่อนไขใดบ้างที่ "ผิดกฎหมาย" แม้คู่สัญญาจะยินยอม เช่น ข้อสละสิทธิฟ้องคดีบางประเภท?

จะกำหนดเงื่อนไขการชำระเงิน การค้ำประกัน และการประกันความรับผิดอย่างไรให้รัดกุม?

เงื่อนไขการชำระเงินที่รัดกุมในสัญญาไทยควรกำหนดให้ครบทั้ง "จำนวนเงิน เงื่อนไขจ่าย ดอกเบี้ยผิดนัด หลักประกัน และการหักกลบลบหนี้ได้หรือไม่". สำหรับธุรกิจ B2B การมีหลักประกัน (เช่น เงินมัดจำ หนังสือค้ำประกันธนาคาร) และข้อกำหนดเรื่องการประกันความรับผิด (liability & indemnity) จะช่วยลดความเสี่ยงเมื่ออีกฝ่ายผิดสัญญาหรือมีความเสียหายต่อบุคคลที่สาม. การกำหนดเงื่อนไขเหล่านี้อย่างชัดเจนและสมเหตุสมผลเป็นหนึ่งในจุดที่ควรให้ทนายความช่วยตรวจอย่างละเอียด.

ภายใต้กฎหมายไทย คู่สัญญาโดยทั่วไปสามารถตกลงเรื่องดอกเบี้ยผิดนัด ค่าปรับ และวิธีประกันความรับผิดได้ภายในกรอบที่ไม่ขัดต่อกฎหมายหรือศีลธรรมอันดี. อย่างไรก็ตาม ข้อกำหนดที่โหดร้ายเกินสมควรหรือทำให้คู่สัญญาอีกฝ่ายเสียเปรียบอย่างไม่เป็นธรรม อาจถูกศาลตีความลดลงหรือไม่รับบังคับได้. ธุรกิจจึงควรเขียนให้สมดุล ระหว่างการปกป้องสิทธิของตน และไม่สร้างภาระเกินสมควรต่อคู่ค้า.

1. เงื่อนไขการชำระเงิน (Payment Terms)

• ระบุยอดเงินให้ชัดเจน พร้อมสกุลเงิน (เช่น บาทไทย, ดอลลาร์สหรัฐ)
• ระบุว่า "ราคานี้รวม/ไม่รวม VAT และภาษีอื่น" เพื่อป้องกันการโต้แย้งภายหลัง
• กำหนดกำหนดชำระ (เช่น ภายใน 30 วันนับจากวันได้รับใบแจ้งหนี้ที่ถูกต้อง)
• ระบุเอกสารประกอบการชำระเงิน เช่น ใบแจ้งหนี้ ต้นฉบับใบกำกับภาษี ใบส่งของ
• กำหนดวิธีการชำระ (โอนบัญชี ระบุธนาคาร เลขบัญชี ชื่อผู้รับเงิน)
• กำหนดสิทธิการหักกลบลบหนี้ (set-off) ว่าอนุญาตหรือไม่ และในกรณีใด

2. ดอกเบี้ยผิดนัดและค่าปรับล่าช้า

• กำหนดอัตราดอกเบี้ยผิดนัด เมื่อผิดนัดชำระ เช่น ร้อยละต่อปีนับจากวันครบกำหนด
• ระบุวิธีคำนวณที่ชัดเจน (คำนวณรายวันหรือรายเดือน)
• หากมีค่าปรับรายวัน/รายงวด (liquidated damages) ให้เขียนให้ชัดว่า "ต่อวัน ต่อครั้ง หรือเพดานสูงสุดเท่าใด"
• ควรหลีกเลี่ยงค่าปรับที่สูงเกินจริงเมื่อเทียบกับความเสียหาย เพราะศาลอาจปรับลดได้

3. การค้ำประกันและหลักประกัน (Security & Guarantee)

• เงินมัดจำ/เงินประกันผลงาน (performance bond) - ระบุจำนวน เงื่อนไขการยึดคืนและการคืนเงินประกัน
• หนังสือค้ำประกันของธนาคาร - ระบุธนาคาร วงเงิน ระยะเวลา เงื่อนไขการเรียกชำระ
• การค้ำประกันโดยกรรมการ/บุคคลธรรมดา - ควรมีสัญญาค้ำประกันแยกเป็นหนังสือชัดเจน และอาจต้องปิดอากรแสตมป์
• จำนองหรือจำนำทรัพย์สิน - ต้องปฏิบัติตามกฎหมายเฉพาะด้าน และในบางกรณีต้องจดทะเบียนกับหน่วยงานรัฐ

4. การประกันความรับผิด (Indemnity & Liability)

• กำหนดว่า "ฝ่ายใดจะต้องชดใช้ค่าเสียหาย ประเภทใด และในกรณีใด" เช่น ความเสียหายต่อบุคคลที่สามจากการใช้สินค้า
• กำหนดข้อจำกัดความรับผิด (limitation of liability) เช่น วงเงินไม่เกินมูลค่าสัญญาในรอบ 12 เดือนล่าสุด ยกเว้นในกรณีจงใจหรือประมาทเลินเล่ออย่างร้ายแรง
• อาจกำหนดการบังคับทำประกันภัยบางประเภท เช่น ประกันความรับผิดต่อบุคคลที่สาม และให้แสดงกรมธรรม์เป็นหลักฐาน
• ระบุขั้นตอนการแจ้งเคลม เช่น ต้องแจ้งภายในกี่วันนับจากพบเหตุ และส่งมอบเอกสารประกอบใดบ้าง

คำถามติดตามที่ควรถามต่อ

• ธุรกิจควรกำหนดเพดานความรับผิดของคู่สัญญาไว้ที่ระดับใดจึงจะ "สมดุล" ทั้งคู่ค้าและตนเอง?
• กรณีมีคู่สัญญาต่างชาติ การกำหนดเงื่อนไขชำระเงินและสกุลเงินมีข้อควรระวังเพิ่มเติมอะไรบ้าง (อัตราแลกเปลี่ยน กฎหมายควบคุมเงินตรา)?

ข้อกำหนดการสิ้นสุดสัญญาและการกำหนดค่าปรับควรเขียนอย่างไร?

ข้อกำหนดการสิ้นสุดสัญญาที่ดีควรระบุชัดว่า "ใครสามารถเลิกสัญญาได้ เมื่อใด ด้วยเหตุใด ต้องแจ้งล่วงหน้ากี่วัน และผลของการเลิกสัญญาคืออะไร". การกำหนดค่าปรับและผลทางการเงินกรณีเลิกสัญญา (เช่น ยึดมัดจำ ชดเชยค่าเสียหาย) ต้องเขียนให้แน่นอนและสมเหตุสมผลเพื่อให้มีโอกาสบังคับใช้ตามกฎหมายไทยได้จริง. หากไม่เขียนให้ละเอียด ธุรกิจอาจเจอปัญหาที่ยุ่งยาก เช่น เลิกสัญญาไม่ได้แม้คู่ค้าทำงานช้า หรือไม่สามารถเรียกค่าเสียหายได้เต็มที่.

ภายใต้ประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ คู่สัญญาสามารถตกลงสิทธิเลิกสัญญาและค่าปรับได้ แต่ศาลมีอำนาจลดค่าปรับที่เกินควรตามพฤติการณ์แห่งคดี. ดังนั้น การกำหนดเงื่อนไขให้สมดุล และมีความเชื่อมโยงกับความเสียหายที่แท้จริง จะช่วยลดความเสี่ยงที่ศาลจะปรับลดลงมากเกินไป หากมีการฟ้องร้องในอนาคต.

1. ประเภทของการสิ้นสุดสัญญาที่ควรกำหนด

• สิ้นสุดโดยระยะเวลา - สัญญาหมดอายุเมื่อครบกำหนด เช่น 1 ปี นับจากวันลงนาม
• ต่ออายุอัตโนมัติ - หากไม่มีฝ่ายใดแจ้งยกเลิกภายในระยะเวลาหนึ่ง สัญญาจะต่ออายุโดยอัตโนมัติ
• สิ้นสุดโดยการเลิกสัญญาโดยสมัครใจ - คู่สัญญาฝ่ายหนึ่งหรือทั้งสองฝ่ายสามารถเลิกสัญญาได้ด้วยเหตุผลทางธุรกิจ โดยแจ้งล่วงหน้า
• สิ้นสุดจากการผิดสัญญาอย่างมีนัยสำคัญ - เมื่ออีกฝ่ายผิดสัญญาในสาระสำคัญ (material breach) เช่น ไม่ชำระเงิน ไม่ส่งมอบงาน
• สิ้นสุดจากเหตุสุดวิสัย - หากมีเหตุสุดวิสัยทำให้ไม่สามารถปฏิบัติตามสัญญาได้ เช่น ภัยธรรมชาติ มาตรการของรัฐบางประเภท
• สิ้นสุดจากการล้มละลายหรือเลิกกิจการ - หากอีกฝ่ายเข้าสู่กระบวนการล้มละลายหรือเลิกกิจการ

2. องค์ประกอบที่ควรมีในข้อกำหนดการเลิกสัญญา

• นิยาม "การผิดสัญญาอย่างมีนัยสำคัญ" ให้ชัด เช่น ผิดนัดชำระเงินเกิน 30 วัน
• ขั้นตอนการ "แจ้งเตือนให้แก้ไข" (cure period) เช่น ต้องให้เวลาอีกฝ่ายแก้ไขภายใน 15 วันก่อนมีสิทธิเลิกสัญญา
• วิธีแจ้งเลิกสัญญา เช่น ต้องแจ้งเป็นลายลักษณ์อักษรทางไปรษณีย์ลงทะเบียน/อีเมลทางการ
• กำหนดวันมีผลเลิกสัญญาอย่างชัดเจน เช่น มีผลทันทีเมื่อครบกำหนดแจ้งล่วงหน้า

3. การกำหนดค่าปรับและผลของการเลิกสัญญา

• กำหนดค่าปรับกรณีส่งมอบล่าช้า/งานไม่เป็นไปตามสเปก โดยควรผูกกับมูลค่าความเสียหายที่คาดหมายได้
• ระบุการคืน/ยึดเงินมัดจำหรือเงินประกันผลงานเมื่อมีการเลิกสัญญา
• กำหนดการส่งคืนทรัพย์สินและข้อมูล เช่น ซอร์สโค้ด เอกสาร ข้อมูลลูกค้า
• กำหนดว่าข้อกำหนดบางข้อ "ยังคงมีผลต่อไปหลังเลิกสัญญา" เช่น การรักษาความลับ ข้อห้ามแข่งขัน การชำระเงินค้างจ่าย

คำถามติดตามที่ควรถามต่อ

• ศาลไทยมีแนวโน้มอย่างไรในการตีความค่าปรับที่กำหนดไว้สูงกว่าความเสียหายจริง?
• ธุรกิจควรใช้ข้อกำหนด "termination for convenience" (เลิกได้ตามอำเภอใจด้วยเหตุผลทางธุรกิจ) ในกรณีใดบ้าง?

ควรเลือกกฎหมายที่ใช้บังคับและเขตอำนาจศาลอย่างไรในสัญญาธุรกิจไทย?

หากคู่สัญญาอยู่ในไทยทั้งสองฝ่าย การกำหนดให้ "กฎหมายไทย" เป็นกฎหมายที่ใช้บังคับ และ "ศาลไทย" เป็นศาลที่มีเขตอำนาจ มักเป็นตัวเลือกที่ชัดเจนที่สุด. แต่หากมีคู่สัญญาต่างชาติ หรือธุรกรรมข้ามพรมแดน ธุรกิจควรพิจารณาอย่างจริงจังว่าควรเลือกกฎหมายใด ศาลใด หรือใช้อนุญาโตตุลาการ ซึ่งมีผลต่อระยะเวลา ค่าใช้จ่าย และโอกาสบังคับคดีในต่างประเทศ. การเลือกผิดหรือไม่คิดให้รอบด้าน อาจทำให้แม้ชนะคดีแต่บังคับใช้คำพิพากษาได้ยาก.

โดยหลักแล้ว กฎหมายไทยเปิดโอกาสให้คู่สัญญาเลือกกฎหมายที่ใช้บังคับและศาลที่มีเขตอำนาจได้ในระดับหนึ่ง ตราบเท่าที่ไม่ขัดต่อกฎระเบียบบังคับเด็ดขาดของไทย (mandatory rules). อย่างไรก็ตาม บางเรื่อง เช่น กฎหมายแรงงาน กฎหมายแข่งขันทางการค้า กฎหมายคุ้มครองผู้บริโภค อาจมีข้อจำกัดที่คู่สัญญาไม่สามารถตกลงขัดกับกฎหมายได้. ธุรกิจจึงควรให้ผู้เชี่ยวชาญช่วยประเมินโดยเฉพาะในสัญญาที่เกี่ยวข้องกับต่างประเทศหรือมีมูลค่าสูง.

1. ตัวเลือกทั่วไปในการกำหนดกฎหมายและศาล

• กฎหมายไทย + ศาลไทย
• กฎหมายต่างประเทศ (เช่น กฎหมายอังกฤษ) + ศาลต่างประเทศ
• กฎหมายไทย/ต่างประเทศ + อนุญาโตตุลาการ (เช่น สถาบันอนุญาโตตุลาการในไทย หรือในต่างประเทศ)

2. เกณฑ์ในการตัดสินใจสำหรับธุรกิจ

• สถานที่ตั้งทรัพย์สินของคู่สัญญา - หากทรัพย์สินส่วนใหญ่อยู่ในไทย การเลือกศาลไทยอาจทำให้การบังคับคดีทำได้ง่ายกว่า
• ความคุ้นเคยของทนายความ - กฎหมายและขั้นตอนของศาลไทยจะถูกอธิบายโดยทนายไทยได้อย่างคุ้มค่ากว่าในหลายกรณี
• ความเป็นกลาง - ในดีลข้ามชาติ คู่สัญญาอาจตกลงใช้กฎหมายของประเทศที่สาม หรืออนุญาโตตุลาการ เพื่อรักษาความเป็นกลาง
• ต้นทุนและระยะเวลา - การฟ้องศาลต่างประเทศอาจใช้เวลาและค่าใช้จ่ายสูงกว่ามาก

3. ข้อบังคับที่ควรระวัง

• สัญญาบางประเภทเกี่ยวข้องกับกฎหมายเฉพาะ เช่น กฎหมายหลักทรัพย์ กฎหมายว่าด้วยการประกอบธุรกิจของคนต่างด้าว ซึ่งมีข้อจำกัดเพิ่มเติม
• เรื่องแรงงานและคุ้มครองผู้บริโภค มักมีบทบัญญัติคุ้มครองฝ่ายอ่อนแอที่ไม่สามารถตัดสิทธิได้ด้วยสัญญา
• แม้จะเลือกกฎหมายต่างประเทศ แต่การบังคับใช้ในไทยต้องไม่ขัดต่อความสงบเรียบร้อยหรือศีลธรรมอันดีของประชาชน

สำหรับรายละเอียดตัวบทกฎหมายพื้นฐาน ธุรกิจสามารถศึกษาเพิ่มเติมได้จากเว็บไซต์ราชการ เช่น ประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ ซึ่งเผยแพร่โดยสำนักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา ที่เว็บไซต์ www.krisdika.go.th และข้อมูลเกี่ยวกับศาลยุติธรรมไทยที่เว็บไซต์ www.coj.go.th.

คำถามติดตามที่ควรถามต่อ

• ในกรณีมีคู่สัญญาต่างชาติ ธุรกิจไทยควรเลือกใช้ศาลไทยหรืออนุญาโตตุลาการเป็นหลัก?
• การทำคำชี้ขาดอนุญาโตตุลาการสามารถนำมาบังคับคดีในไทยได้อย่างไร และมีข้อจำกัดอะไรบ้าง?

เช็คลิสต์การตรวจสัญญาก่อนลงนามเพื่อป้องกันความเสี่ยงมีอะไรบ้าง?

ก่อนลงนามสัญญาธุรกิจในไทย ธุรกิจควรใช้เช็คลิสต์ตรวจดูทั้ง "ความถูกต้องทางกฎหมาย" และ "ความคุ้มค่าทางธุรกิจ". เช็คลิสต์ที่ดีควรถามตัวเองว่า เข้าใจความเสี่ยงทุกข้อแล้วหรือยัง เงื่อนไขไหนที่รับไม่ได้ มีช่องโหว่ด้านการชำระเงินหรือการเลิกสัญญาหรือไม่ และถ้าอีกฝ่ายผิดสัญญา เรามีเครื่องมือบังคับใช้สิทธิอย่างไร. การตรวจด้วยเช็คลิสต์ช่วยให้ทีมธุรกิจ ทีมการเงิน และฝ่ายกฎหมายทำงานร่วมกันได้มีระบบมากขึ้น.

สำหรับธุรกิจ SMEs และสตาร์ทอัพ การมี "เทมเพลตเช็คลิสต์ตรวจสัญญา" เป็นเอกสารภายในองค์กร จะช่วยลดการพลาดจุดสำคัญ โดยเฉพาะในดีลที่ไม่มีทนายความเข้าไปรีวิวแบบละเอียดทุกครั้ง. แต่สำหรับสัญญาที่มีมูลค่า/ความเสี่ยงสูง การให้ผู้เชี่ยวชาญช่วยตรวจทานเพิ่มเติมก็ยังคงสำคัญ.

เช็คลิสต์การตรวจสัญญาธุรกิจก่อนลงนาม

1. ข้อมูลคู่สัญญา
   • ชื่อบริษัท/บุคคลถูกต้องตามทะเบียนหรือไม่
   • ผู้ลงนามมีอำนาจลงนามตามหนังสือรับรองนิติบุคคลหรือไม่
   • ที่อยู่สำหรับการติดต่อและการส่งหนังสือแจ้งถูกต้อง
2. ขอบเขตงานและข้อผูกพัน
   • เราเข้าใจขอบเขตงาน/สินค้า/บริการชัดเจนหรือไม่
   • มีสิ่งใดที่ "คิดว่าได้" แต่ไม่ได้เขียนในสัญญาหรือไม่
   • มี SLA หรือมาตรฐานงานที่ชัดเจนหรือไม่ (เช่น ระยะตอบสนอง ระบบต้องออนไลน์กี่เปอร์เซ็นต์)
3. ราคา เงื่อนไขชำระ และต้นทุนแฝง
   • ระบุว่าราคารวม VAT และภาษีอื่นหรือไม่
   • กำหนดระยะเวลาเครดิตเทอม และดอกเบี้ยผิดนัดชัดเจนหรือไม่
   • มีค่าบริการแฝง เช่น ค่าธรรมเนียมรายปี ค่าอัปเกรดระบบ หรือไม่
4. ระยะเวลาสัญญาและการต่ออายุ
   • รู้หรือไม่ว่าสัญญาจะต่ออายุอัตโนมัติหรือไม่
   • หากไม่ต้องการต่ออายุ ต้องแจ้งล่วงหน้ากี่วัน
   • มีค่าปรับหากยกเลิกก่อนกำหนดหรือไม่
5. สิทธิในทรัพย์สินทางปัญญาและข้อมูล
   • งานที่สร้างขึ้นเป็นของใคร (บริษัทเรา อีกฝ่าย หรือร่วมกัน)
   • คู่สัญญามีสิทธิใช้/แก้ไข/โอนสิทธิให้บุคคลที่สามหรือไม่
   • มีข้อจำกัดในการใช้ข้อมูลลูกค้าหรือไม่
6. ข้อจำกัดและข้อห้าม (เช่น ไม่แข่งขัน)
   • มีข้อห้ามไม่แข่งขัน (non-compete) หรือห้ามรับพนักงานกันเองหรือไม่
   • ข้อจำกัดเหล่านี้อยู่ได้นานเท่าใด หลังหมดสัญญา
7. การรักษาความลับและความปลอดภัยข้อมูล
   • นิยาม "ข้อมูลลับ" ครอบคลุมพอหรือไม่
   • มาตรการรักษาความปลอดภัยข้อมูลอยู่ในระดับที่เรายอมรับได้หรือไม่
   • มีข้อกำหนดพิเศษสำหรับข้อมูลส่วนบุคคลของลูกค้าหรือไม่
8. การเลิกสัญญาและค่าปรับ
   • เราเลิกสัญญาได้เมื่อใด และอีกฝ่ายเลิกได้เมื่อใด
   • มีค่าปรับหรือค่าชดเชยใดเมื่อเลิกก่อนกำหนด
   • มีขั้นตอนการแจ้งเตือนก่อนเลิกสัญญาหรือไม่
9. การระงับข้อพิพาท
   • มีขั้นตอนการเจรจาไกล่เกลี่ยก่อนฟ้องศาลหรือไม่
   • ใช้กฎหมายใด ศาลใด หรืออนุญาโตตุลาการ
10. ภาระผูกพันหลังสิ้นสุดสัญญา
    • ต้องคืน/ทำลายข้อมูลหรือทรัพย์สินใดบ้าง
    • ข้อกำหนดใดที่ยังมีผลต่อไปหลังหมดสัญญา (เช่น ความลับ ห้ามแข่งขัน)

คำถามติดตามที่ควรถามต่อ

• ธุรกิจควรออกแบบ "กระบวนการอนุมัติสัญญาภายใน" อย่างไร เพื่อให้ทุกดีลผ่านการตรวจในระดับที่เหมาะสม?
• ควรใช้เทมเพลตสัญญากลางของบริษัทในกรณีใด และควรยอมใช้สัญญาของคู่ค้าในกรณีใด?

ความเข้าใจผิดที่พบบ่อยเกี่ยวกับสัญญาธุรกิจในไทย

หลายธุรกิจในไทย โดยเฉพาะ SMEs และสตาร์ทอัพ มักมีความเข้าใจผิดเกี่ยวกับสัญญาที่ทำให้รับความเสี่ยงเกินจำเป็น. ความเชื่อผิดๆ เช่น "โหลดสัญญาจากอินเทอร์เน็ตมาใช้ได้เลย" หรือ "ตกลงกันปากเปล่าก็พอ" อาจทำให้เมื่อเกิดข้อพิพาท บริษัทไม่มีหลักฐานหรือมีสัญญาที่ไม่สอดคล้องกับกฎหมายไทยและบริบทธุรกิจจริง. การเข้าใจข้อจำกัดเหล่านี้และปรับแนวทางให้เหมาะสมจะช่วยลดความเสี่ยงทางกฎหมายได้มาก.

ตัวอย่างความเข้าใจผิดสำคัญ

• เข้าใจว่าข้อตกลงปากเปล่าไม่มีผลทางกฎหมาย
  จริงๆ แล้วสัญญาโดยทั่วไปภายใต้กฎหมายไทยสามารถทำด้วยวาจาได้และมีผลผูกพัน แต่ปัญหาคือ "พิสูจน์ยาก" เมื่อมีข้อพิพาท. สำหรับธุรกิจ B2B จึงควรทำสัญญาเป็นหนังสือแทบทุกครั้ง.
• คิดว่าใช้เทมเพลตสัญญาจากต่างประเทศได้เลย
  สัญญาแบบอังกฤษ/อเมริกันอาจไม่สอดคล้องกับโครงสร้างกฎหมายไทย และอาจมีข้อกำหนดที่ใช้ไม่ได้ในไทย หรือขัดต่อกฎหมายบังคับบางประการ.
• ไม่สนใจรายละเอียดเรื่องค่าปรับและเขตศาล
  หลายธุรกิจยอมรับเงื่อนไขค่าปรับสูงมากหรือศาลต่างประเทศ โดยมองว่า "ไม่น่ามีวันได้ใช้". แต่เมื่อเกิดปัญหาจริง เงื่อนไขเหล่านี้อาจสร้างภาระมหาศาลหรือทำให้บังคับสิทธิได้ยากมาก.

คำถามที่พบบ่อยเกี่ยวกับการร่างสัญญาธุรกิจในไทย

ต้องจดทะเบียนสัญญากับหน่วยงานรัฐทุกฉบับหรือไม่?

ไม่จำเป็น สัญญาธุรกิจส่วนใหญ่ไม่ต้องจดทะเบียน แต่บางประเภท เช่น สัญญาจำนองอสังหาริมทรัพย์ สัญญาเช่าที่ดินระยะยาว จะต้องจดทะเบียนตามกฎหมายเฉพาะ. อย่างไรก็ตาม สัญญาบางฉบับอาจมีภาระเรื่องอากรแสตมป์ซึ่งควรตรวจสอบกับกฎหมายอากรของกรมสรรพากร.

จำเป็นต้องมีพยานลงนามในสัญญาทุกฉบับหรือไม่?

ไม่ใช่ทุกสัญญาจะต้องมีพยานจึงจะมีผล แต่การมีพยานลงนามช่วยเพิ่มน้ำหนักในการพิสูจน์ในศาลได้. ในบางกรณี เช่น สัญญาค้ำประกัน ควรทำเป็นหนังสือและมีการลงลายมือชื่อให้ถูกต้องตามที่กฎหมายกำหนด.

สัญญาภาษาอังกฤษใช้ได้จริงในศาลไทยหรือไม่?

โดยหลักแล้วคู่สัญญาสามารถทำสัญญาภาษาอังกฤษได้ แต่หากมีข้อพิพาทในศาลไทย อาจต้องจัดทำคำแปลภาษาไทยอย่างเป็นทางการเพื่อใช้ในการพิจารณาคดี. หากสัญญามีทั้งฉบับภาษาไทยและอังกฤษ ควรกำหนดให้ชัดเจนว่าฉบับใดจะใช้บังคับเป็นหลักเมื่อมีความขัดแย้งกัน.

ควรใช้สัญญากลางของคู่ค้าหรือของบริษัทเราดี?

ในทางปฏิบัติ ธุรกิจขนาดเล็กมักจำต้องใช้สัญญาของคู่ค้ารายใหญ่ แต่ก็ควรให้ฝ่ายกฎหมายหรือทนายช่วยตรวจและเจรจาแก้ไขข้อหลักๆ ที่มีความเสี่ยงสูง. หากดีลใหญ่หรือมีความเสี่ยงสูง การยืนยันใช้เทมเพลตของบริษัทเองหรืออย่างน้อยใช้เป็นฐานในการเจรจาก็จะได้เปรียบมากขึ้น.

ค่าทนายในการร่าง/รีวิวสัญญาธุรกิจในไทยประมาณเท่าใด?

ค่าทนายแตกต่างกันตามความซับซ้อนของสัญญา มูลค่าธุรกรรม และชื่อเสียงของสำนักงานกฎหมาย. สำหรับสัญญาทั่วไปของ SMEs มักอยู่ในระดับที่คุ้มค่ากับการป้องกันความเสียหายหลักแสนถึงหลักล้านบาทที่อาจเกิดขึ้นจากสัญญาที่ไม่รัดกุม.

เมื่อไหร่ควรจ้างทนายความช่วยร่างหรือทบทวนสัญญา?

ธุรกิจควรพิจารณาจ้างทนายความช่วยร่างหรือรีวิวสัญญาเมื่อสัญญามี "มูลค่าสูง ความซับซ้อนสูง หรือคู่สัญญาต่างชาติ". หากสัญญาเกี่ยวข้องกับทรัพย์สินมูลค่าสูง การร่วมลงทุน หุ้น หรือเทคโนโลยีที่สำคัญต่อธุรกิจ การลงทุนให้ผู้เชี่ยวชาญช่วยออกแบบโครงสร้างข้อตกลงจะช่วยลดความเสี่ยงระยะยาวได้มาก. นอกจากนี้ หากคู่สัญญาเสนอร่างสัญญาที่ซับซ้อน มีศัพท์กฎหมายจำนวนมาก หรือมาจากประเทศอื่น การให้ทนายช่วยอธิบายความเสี่ยงก็เป็นเรื่องสำคัญ.

• ดีลมูลค่าสูง เช่น การซื้อขายสินทรัพย์ครั้งใหญ่ สัญญาเช่าระยะยาว สัญญา JV หรือ M&A
• สัญญาที่เกี่ยวข้องกับทรัพย์สินทางปัญญา แบรนด์ หรือเทคโนโลยีสำคัญของธุรกิจ
• กรณีที่คู่สัญญาใช้ "สัญญามาตรฐานของตนเอง" ที่ให้เราเป็นฝ่ายรับความเสี่ยงส่วนใหญ่
• กรณีมีข้อกังวลว่าจะมีข้อพิพาท เช่น โปรเจ็กต์ที่ต้องส่งมอบหลายเฟส มีตัวชี้วัดผลงาน (KPI/SLA) ซับซ้อน

ในทางปฏิบัติ ธุรกิจอาจกำหนดเกณฑ์ภายใน เช่น ดีลใดที่มีมูลค่าเกินจำนวนหนึ่ง หรือประเภทสัญญาใดบ้าง ที่ "ต้องผ่านการรีวิวโดยทนาย" ก่อนลงนามเสมอ. การใช้แพลตฟอร์มกฎหมายที่น่าเชื่อถือเช่น Lawzana ช่วยให้ค้นหาทนายที่มีประสบการณ์เฉพาะด้านสัญญาธุรกิจไทยได้ง่ายขึ้น และสามารถขอใบเสนอราคาล่วงหน้าเพื่อนำไปเปรียบเทียบได้.

ขั้นตอนต่อไป: วางระบบสัญญาธุรกิจของคุณให้ปลอดภัยมากขึ้น

การมีสัญญาธุรกิจที่รัดกุมไม่ใช่เรื่องของเอกสารฉบับใดฉบับหนึ่ง แต่เป็น "ระบบการจัดการสัญญา" ของทั้งองค์กร. ขั้นตอนต่อไปที่ธุรกิจสามารถเริ่มได้ทันที คือจัดทำเทมเพลตพื้นฐาน ปรับใช้เช็คลิสต์ตรวจสัญญา และกำหนดเกณฑ์ชัดเจนว่าดีลใดต้องปรึกษาทนาย. เมื่อองค์กรเติบโตขึ้น การลงทุนในกระบวนการนี้จะช่วยลดค่าใช้จ่ายจากข้อพิพาทและรักษาความสัมพันธ์กับคู่ค้าได้ดียิ่งขึ้น.

1. จัดทำหรือปรับปรุง "เทมเพลตสัญญามาตรฐาน" ของบริษัท (เช่น สัญญาซื้อขาย สัญญาให้บริการ สัญญา NDA)
2. นำเช็คลิสต์ตรวจสัญญาที่กล่าวถึงไปปรับใช้เป็นเอกสารภายในองค์กร
3. กำหนดขั้นตอนอนุมัติสัญญาก่อนลงนาม เช่น ต้องได้รับอนุมัติจากฝ่ายการเงิน ฝ่ายกฎหมาย ผู้บริหาร ตามวงเงินดีล
4. กำหนดเกณฑ์เมื่อใดที่ต้องใช้ทนายภายนอกช่วยรีวิว เช่น ดีลเกินมูลค่าหนึ่ง หรือต่างประเทศเกี่ยวข้อง
5. จัดเก็บสัญญาอย่างเป็นระบบ (ทั้งไฟล์และต้นฉบับกระดาษ) พร้อมระบบแจ้งเตือนวันหมดอายุ/ต่ออายุสัญญา

หากคุณต้องการให้ผู้เชี่ยวชาญช่วยวิเคราะห์ความเสี่ยงในสัญญาธุรกิจที่กำลังจะลงนาม การค้นหาทนายความที่มีประสบการณ์ด้านสัญญาเชิงพาณิชย์ไทยผ่านแพลตฟอร์มอย่าง Lawzana จะช่วยให้คุณเปรียบเทียบผู้เชี่ยวชาญ งบประมาณ และเลือกแนวทางที่เหมาะสมกับธุรกิจได้อย่างมั่นใจมากขึ้น.